Rút kinh nghiệm với Charlotte và Wilbur và 12 Monkeys, xem rồi để đó, cảm xúc cứ mờ dần, mãi không viết được, lần này đọc xong Đại gia Gatsby buổi chiều, tối phải ngồi viết luôn.

Một vài suy nghĩ của tớ về cuốn sách này:

1. Dịch giả Trịnh Lữ coi đây là cuốn sách nói về sự thật của giấc mơ Mỹ. Tớ thì nghĩ cần bàn nó rộng hơn một chút trước đã.

Trước hết, rõ ràng giàu có là giấc mơ của mọi người, thuộc mọi dân tộc trên Trái Đất này. Chẳng phải một motif quen thuộc trong truyện cổ tích các nước là một người nghèo, sau hàng loạt biến cố, sẽ trở nên giàu có/ thành vua…và cưới được cô gái xinh đẹp/tiên/công chúa? Đấy, con người ta từ thửơ còn sơ khai, vẫn luôn mơ ước đổi đời đó thôi?!

Thế nhưng có một điều buồn cười là trong rất nhiều tác phẩm văn học từ cổ điển tới hiện đại sau này, những nhân vật mong muốn giàu có, lại thường phải chấp nhận làm những việc không lấy gì làm cao đẹp. Chẳng hạn như gã Dizma trong Đường công danh của Nikodem Dizma làm đủ mọi trò lừa đảo hại người để ngoi được vào giới thượng lưu, thoát khỏi cảnh đói nghèo cùng cực. Hay là Raphael de Valentin trong Miếng da lừa, vì tiền bạc, quyền lực, anh sẵn sang chấp nhận trả giá bằng tuổi đời của mình. Những nhân vật này, nhẹ nhất thì bị xem là phản diện (Dizma), nặng hơn thì sẽ là cái chết (Raphael de Valentin). Hình tượng kiểu ấy có quá nhiều trong văn học. Phải chăng hy vọng đổi đời lại khó đến mức người ta phải trả những cái giá quá đắt cho nó ?

Quay lại với giấc mơ Mỹ. Tớ vẫn nhớ lời thầy dạy Vật Lý hồi cấp III. Ông cho rằng những người châu Âu đầu tiên đặt chân lên đất Mỹ là những người rất nghèo, nhưng cực kỳ can đảm, bởi họ dám mạo hiểm đi tìm miền đất mới thay vì ngồi nhà sống qua ngày. Có thể khời nguồn của giấc mơ Mỹ chính là từ đây. Dịch giả Trịnh Lữ cũng có nhận định tương tự, và ông còn rất công phu khi dẫn ra Tuyên ngôn và Quốc ca Hoa Kỳ để rút ra nhận định rằng Giấc mơ Mỹ là cái hứa hẹn rằng chỉ có ở nước Mỹ lời tuyên cáo hùng hồn ấy mới có cơ hội trở thành hiện thực đối với tất cả những ai có can đảm theo đuổi nó đến cùng; vì chỉ ở Mỹ con người mới có bình đẳng về cơ hội.

Có điều sau đó, ông lại cho rằng cái giấc mơ ấy thật rỗng tuếch, vì cái sự bất bình đẳng về “chuẩn mực nhân cách cơ bản” (lời của truyện). Đoạn này thì tớ không đồng ý. Giấc mơ là những mục tiêu ở rất xa mà con người luôn hướng tới. Vì thế, việc nó có thành hiện thực hay không phụ thuộc vào chính nó cũng như cách mà người ta tìm cách thực hiện. Và điều làm cho một giấc mơ bị vấy bẩn chính là sự bất bình đẳng về “chuẩn mực nhân cách cơ bản”. Còn bản thân giấc mơ, nó đâu thể rỗng tuếch, khi nó mang ước vọng chính đáng của bao thế hệ người.

2. Thú thật là tớ biết Trịnh Lữ muốn dịch The Great Gatsby thành Đại gia Gatsby trước khi sách được xuất bản. Lúc đó quả thật tớ rất bất ngờ và thấy khó chịu với dịch giả này. Trước đây, The Great Gatsby đã từng được xuất bản với tên Con người hào hoa ở Sài Gòn trước 75, sau này lại được xuất bản lần nữa với tên Gatsby vĩ đại. Căn cứ vào hai lần này, tớ, người chưa biết gì về tác phẩm, đoán nhân vật Gatsby này quả có điểm gì đó cao quý thật. Vì thế cái tên Đại gia Gatsby thật sự gây phản cảm cho tớ.

Sau khi đọc tác phẩm, với bản thân tớ, điểm sáng duy nhất trong tính cách Gatsby chính là tình cảm của ông với Daisy. Tình cảm ấy thật sự sâu sắc và cao đẹp. Nó đã chẳng làm ông thay đổi đến vậy đó thôi? Vậy là tớ vẫn đoán đúng. Nhưng cũng chỉ có thế. Với điểm sáng duy nhất ấy, quả là khó mà gán cho Gatsby 2 chữ vĩ đại, hay là cái cụm từ con người hào hoa đầy hoa văn kia. Mặc dù không thật sự đồng ý lắm với từ đại gia mà Trịnh Lữ gán cho, tớ vẫn không tìm ra từ nào thích hợp hơn cả. Tạm thời đồng ý với dịch giả.

3. Đại gia Gatsby quả là một cuốn tiểu thuyết tuyệt vời và được chuyển ngữ bởi một dịch giả cũng thật tuyệt vời. Truyện lôi cuốn bởi văn phong độc đáo của nó, nuột nà, trong vắt như một dòng nước suối mát lạnh chảy vào tận trái tim nóng hôi hổi của người đọc. Tác giả chắc chắn là người có công lớn nhất, nhưng nếu không có sự cẩn thận và tinh tế khi lựa chọn ngôn từ của Trịnh Lữ thì e rằng sự tuyệt vời của truyện sẽ giảm đi đáng kể. Ấy mới là dịch. Phần chú giải lại càng làm người ta thích thú. Ngắn gọn nhưng đầy đủ, chính xác nhưng không lạnh lùng. Mỗi chú giải như chất chứa đầy tình cảm, trăn trở của chính dịch giả, như chia sẻ cảm nhận, kiến thức của ông với người đọc. Như thế có khác gì vừa đọc sách vừa đàm đạo với chính Trịnh Lữ vậy. Thú vị vô cùng!!! Với tấm lòng của một người yêu văn, xin cảm ơn ông – một dịch giả tài hoa.